Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Szwarcenowie
Parafia została erygowana w XIV w. przez Krzyżaków. Pierwotny, drewniany kościół został spalony w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1414r.
Druga świątynia miała ten sam charakter: po wizytacji biskupa Piotra Kostki z 1581 r. znalazła się wzmianka o drewnianym kościele zbudowanym dawniej.
Obecna świątynia zbudowana została w 1721 r., konsekrowana w 1735 r. W latach 1898-1899 przeprowadzono malowanie wnętrza i elementów wyposażenia kościoła.
Kościół orientowany, wzniesiony z drewna w konstrukcji zrębowej na kamiennej podmurówce, odeskowany.
Trójnawowy korpus na rzucie prostokąta, z krótszym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym po bokach zakrystia od strony południowej i składzik od strony północnej. Od zachodu dostawiona prostokątna wieża, a przy niej kwadratowe aneksy ( w północnym schody prowadzące na wieżę i chór).
Elewacje nawy, prezbiterium i wieży zwieńczone profilowanym gzymsem podokapowym. Elewacje boczne nawy dwuosiowe, z oknami zamkniętymi ostrym łukiem i w prostokątnych opaskach. Elewacje boczne prezbiterium jednoosiowe, w dolnej części przesłonięte przybudówkami. Elewacja wschodnia z prostokątnym otworem wejściowym. Elewacja zachodnia przesłonięta bryłą wieży, z prostokątnym wejściem głównym, a nad nim otwór okienny. Wszystkie trzy ściany wieży ze zdwojonymi otworami okiennymi zamkniętymi okiennicami.
Korpus kościoła nakryty wysokim dachem dwuspadowym z nasuwnicami i naczółkiem od wschodu, zwieńczonym metalową chorągiewką. Prezbiterium kryte dachem wielospadowym z nasuwnicami. Wieża kryta dachem namiotowym z metalową iglicą, pokryta drewnianym gontem.
Wyposażenie wnętrza kościoła:
- W bazylikowym wnętrzu świątyni, pod prezbiterium i pod wieżą, znajdują się sklepione kolebkowo krypty.
- Stropy nawy środkowej korpusu i prezbiterium przekryte pozorną kolebką na łuku koszowym, nad nawami bocznymi stropy belkowe z dolnym pułapem, w zakrystii i składziku – belkowe.
- Organy o zewnętrznej oprawie neoklasycystycznej i współczesnym wyposażeniu, zbudowane przez Augusta Terletzkiego i – Edwarda Witteka – Elbląg 1858 r. (rozbudowane w 1893 r.); instrument: traktura mechaniczna, wiatrownice mechaniczno-zasuwkowe, 2 miechy klinowe, 11 rejestrów, 1 manuał + pedał.
- Regencyjny ołtarz główny i dwa XVIII-wieczne ołtarze boczne; w prawym ołtarzu bocznym XVII-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience z 1. połowy XVIII w.; późnobarokowa ambona z 1. połowy XVIII w.; dwa późnobarokowe feretrony z 1. połowy XVIII w.; renesansowy dzwon odlany w 1599 r.; parametry kościelne.
- Przedmioty sztuki złotniczej: barokowa monstrancja promienista, kielich eklektyczny (dar księży kondekanalnych dla proboszcza Wenancjusza Głuszewskiego z okazji pięćdziesięciolecia kapłaństwa, 28 VII 1866 r.), rokokowa sukienka na obrazie Matki Boskiej Szkaplerznej w ołtarzu bocznym – fundacja Marii Sybilli w Wilczewskich Kleszczyńskiej z 1744 r.
W 1978 r. zabezpieczono ścianę północną, a po 1979 r. przeprowadzono remont generalny. Dokonano wymiany konstrukcji nośnej – z drewnianej na stalową, wymieniono deskowanie wewnętrzne – usunięto XIX-wieczną polichromię. W składziku, pod schodami, odsłonięto fragment prawdopodobnie XVIII-wiecznej polichromii.
W ostatnich latach wykonano następujące prace: zaimpregnowano więźbę dachową na kościele, wymalowano kościół, zainstalowano w prezbiterium halogeny, poddano konserwacji ołtarz główny.
Źródło: Kościoły drewniane Diecezji Toruńskiej, ks. Stanisław Kardasz, ks. Jacek Kwiatkowski Toruń 2012